افزایش تقاضا برای محصولات چوبی و تخلیه جنگل های بکر باعث می شود تا بازار های جهانی به سمت محصولات جامد چوب برود . نخست تخته چند لایی و اخیرا تخته فیبر و نئوپان است که جایگزین قابل قبولی برای چوب و پوشش چوب مانند بود . نئوپان نیز از ذرات و خرده های چوب به اضافه چسب تشکیل می شود . اکثر اوقات چسب را با مواد افزودنی دیگر مخلوط می کنند . موادی مانند مواد ضد حریق ، مواد ضد رطوبت ، مواد ضد حشره و قارچ .
در تخته فیبر ها و نئوپان ها ذرات چوب را با سایر مواد سلولزی مانند الیاف گیاهی ، خمیر و مانند آن ترکیب می کنند مزیت قابل توجه تخته فیبر و نئوپان این است که آنها بسیاری از خواص تخته چند لایی را دارند اما نسبت به آنها در درجه پایین تر هستند ، چون از ضایعات تولیدی محصولات چوبی به وجود می آیند اما می توانند در طول و عرض مستقل مانند چوب برش بخورند .
هدف اصلی از این اختراع ، تولید و جایگزینی این محصولات به جای چوب است و خواصی مانند استحکام ، دوام و ثبات آن است . این چوب های تولیدی ( فیبر و نئوپان و …) از لحاظ عرض و ضخامت مختلف هستند . این چوب ها از لایه های مختلف و نازک چوب و ضایعات آن به صورت ورق ورق تشکیل می شود ، سپس با چسب های مورد نیاز این ورق ها به روی هم انباشته و تحت فشار قرار می گیرند و تشکیل می شوند . این تخته ها از لحاظ خم شدن و مقاومت کششی نقاط قوت فراوانی دارند .
در مقابل تخته چند لایی و سه لایی ، این تخته ها در ابتدای تولید سطح زبر و خشنی دارند ، اما بعد از سنباده زدن و روکش کردن آنها بسیار تزیینی می شوند . از تخته سه لا و تخته فیبر برای استفاده به عنوان مصالح کف سازی داخلی و خارجی و پانل های دیواری و برنامه های کاربردی دیگر که در آن از تخته های نسبتا نازک مورد نیاز است استفاده می شود . در استفاده جدید از ترکیبات چوب مثل فیبر و نئوپان و …. در تولید تخته ضخیم ، تیر ها و در محصولات چوبی دیگر به کار می رود . این کار به منظور حفاظت از منابع چوب و جنگل های بکر است .
مطابق این اختراع خرده چوب چند لایه تشکیل شده از یک بخش هسته و حداقل دو لایه قابل ملاحظه از پیوند رشته چوب و حداقل یک لایه پوشش بیرونی که بخش اصلی سطح بیرونی را تشکیل می دهد . رشته چوب در هر یک از لایه هسته ای با طول آنها در جهت موازی است ، علاوه بر این لایه های مجاور به صورت عمود بر روی آنها قرار گرفته اند در نتیجه یک لایه با رشته های ساختار هسته ای تشکیل داده اند و این رشته چوب ها در ابعاد متوسط هستند .
لایه ای از ذرات چوب نا منظم با اندازه های مختلف در عرض و ضخامت تولید می شوند . این ذرات چوب در عرض و ضخامت کمتر از 50 میلی متر می باشد . با افزایش سطح تماس در بین لایه هسته و لایه پوسته یک پیوند بسیار بالای در بین این لایه ها به وجود می آید . لایه چسب به عنوان یک لایه قوی بین لایه های سطحی قرار می گیرد .
تخته چند لایی دارای استحکام ، دوام و ثبات بالایی است ، علاوه بر خزش ، انبساط و انقباضی که وجود دارد در این چوب ها اکثرا بی اثر است ، به دلیل مقاومتی که دارند و فشاری که به آنها در هنگام تولید وارد می شود . به منظور تسهیل در تشکیل پیوند قوی بین ذرات چوب و چسب استفاده شده در بین آنها ترجیح داده شده که از لایه های مختلف استفاده یک شود .
برای اولین بار یک حصیر چند لایه ذرات چوب پوشیده شده از چسب با لایه دیگر پیوند خورد و تحت فشار قوی و حرارت بالا قرار گرفت تا لایه ها به هم بچسبند . سطوح این چوب های تولیدی همیشه صاف و یک دست نیست بلکه بعد از تولید باید سنباده زده شود ، توسط ماشین آلات مختلف برش زده شود و سپس روانه بازار شود .
هر یک از ورق های چوبی یک تخته چند لایی را لایه می نامند که ممکن است یک تکه باشد یا دارای قسمت های جداگانه باشد . لایه خارجی که شامل دو سطح بیرونی است که بیرون سطح تخته را می پوشاند و معمولا از لایه های مرغوب و تزیینی است . لایه مرکزی که همان هسته است که در وسط لایه ها قرار می گیرد که از یک یا چند ورقه روکش به هم چسبیده درست شده است .
اغلب این لایه ها کم عرض و درجه دو هستند . گاهی ممکن است این لایه مرکزی از چند قطعه چوب طویل ( طول تخته ) و باریک ( عرض تخته ) که به وسیله چسب به هم متصل می شوند تشکیل شود . این لایه مرکزی ممکن است از تخته خرده چوب ، تخته فیبر ، چوب پنبه یا اسفنج فشرده باشد . لایه میانی بین لایه مرکزی و خارجی قرار دارد و بیشتر نقش مقاومت را ایفا می کند . این لایه ها در تخته های چند لایی بیش از سه لا وجود دارند .
گونه چوب های مورد مصرف در تخته چند لایی به طور کلی در صنعت ایران وجهان عبارتند از :
راش ، افرا ، توسکا ، گردو ، گونه های پهن برگ مانند سامبا ، آکومه ، آکاژ و …
گونه های متداول در جهان عبارتند از : دوگلاس ، پیسه آ ، ساپن و اکالیپتوس است .
این چوب های ترکیبی در ساخت منازل مسکونی ، جعبه های بسته بندی ، اسباب و اثاثیه ، سقف ، پشت بام ، کف و سالن های ورزشی استفاده می شود .
تبدیل چوب به لایه های نازک و سپس چسب زدن و قرار دادن آنها بر روی یکدیگر از لحاظ اقتصادی و جلوگیری از اسراف در مصرف چوب مورد توجه است . اولین کارخانه تولید روکش و تخته چند لایه در سال 1344 هجری شمسی در رشت آغاز به کار کرد و در حال حاضر اکثر کارخانه جات صنایع چوب اقدام به تولید تخته چند لایی و روکش کرده اند .
موارد مصرف تخته چند لا در کار های ساختمانی مثل دیوار ها ، سقف و پوشش کف استفاده می شود و در کارهای صنعتی به عنوان عایق صوتی ، حرارتی و الکتریکی استفاده می شود ، مخصوصا در هواپیما سازی ، سالن های صدا برداری و واگن سازی در راه آهن .
تخته های چند لایی دارای ضخامت 3 الی 18 میلی متر می باشند و تعداد لایه ها حتما فرد است . برای اتصال لایه ها از چسب اوره فرمالدئید با غلظت 62 % ( مواد جامد ) استفاده می شود .
اگر تولید تخته چند لایه ضد آب مد نظر باشد در آن صورت از چسب فنل فرمالدئید استفاده می شود . مهم ترین چوب هایی که در کشور جهت تولید تخته چند لایی استفاده می شود ، صنوبر ، راش و ملچ است . با ارزش ترین تخته سه لایی ها از چوب درختان سخت چوب ساخته شده است مثل درختان بلوط ، توس و هامون که دارای چوب سخت هستند . تخته سه لایه هایی که با نرم چوب هایی مانند چوب درخت سرو و کاج هستند ارزان ترند و دوام و استحکام کمتری دارند . تخته سه لایی ارزان با خمیر نشاسته ، چسب حیوانی یا کازبین به هم چسبیده شده است . مقاومت این چسب ها در برابر آب کمتر است و انواع مرغوب تر با رزین چسبانده می شود .
مزایا : کاهش هم کشیدگی و واکشیدگی و افزایش مقاومت مکانیکی ، کاهش رطوبت پذیری به دلیل لایه نازک چسب که مقاوم در برابر آب است . خصوصیاتی مانند عایق حرارت ، عایق صوت ، عایق جریان برق و دفع ضربه دارند . این تخته ها در طول و عرض برابر بوده و در مقابل شکاف پذیری و تغییر شکل مقاومت بالایی دارد . وزن آنها در شرایط خشک و مرطوب ثابت می ماند . می توان به راحتی آن را سوهان زد ، سوراخ کرد ، سنباده کرد ، رنگ کرد و چسباند . قابل باز یافت هستند و به محیط زیست آسیب نمی زنند .
معایب : ممکن است در هنگام پرس لایه ها به دلیل هم ضخامت نبودن و یا رطوبت زیاد موجب تاب خوردگی و پیچیدگی شوند . اگر چوب به کار رفته دارای گره باشد از لحاظ رنگ با دیگر قسمت ها متفاوت است و باعث افت کیفیت تخته چند لایی می شود . اگر ترک روی تخته عمیق باشد منجر به شکاف سطح می شود . ممکن است دارای پوسیدگی باشد یا سطح رویه دارای بر آمدگی باشد.
انواع تخته چند لایی عبارتند از :
تخته لایی دراز تار که جهت الیاف سطح خارجی آن موازی طول تخته است .
تخته لایی پهنا تار که جهت الیاف سطح خارجی موازی عرض تخته است .
تخته لایی متعادل که لایه های قرینه نسبت به لایه های مرکزی دو به دو از یک گونه و با یک ضخامت باشد .
تخته لایی مطبق که تمام لایه ها موازی با الیاف خارجی است .
تخته لایی اختر تار که طوری روی هم قرار می گیرند که الیاف آن به شکل ستاره در می آید .
تخته لایی قالبی که در اثر فشار به شکل معین در می آید و مسطح است .
تخته لایی همگن که همه لایه های آن از یک نوع چوب است .
تخته لایی نا همگن که همه لایه آن از یک نوع نیست و به گونه های مختلف است .
